Madhara  wanandoa kufichana wosia

Mwanza. Katika maisha ya ndoa, mawasiliano ya wazi, uaminifu, na mipango ya baadaye ni nguzo muhimu zinazosaidia kuimarisha uhusiano. 

Moja ya maeneo yanayohitaji uelewano mkubwa baina ya wanandoa ni kuhusu masuala ya mali na urithi.

 Ingawa mara nyingi watu hukwepa au kuogopa kuzungumzia suala la wosia, kwa madai ya mtu kujichuria kifo, ni jambo la msingi sana katika kuhakikisha usalama na utulivu wa familia pale mmoja au wote wanapofariki dunia.

Makala haya itazungumzia umuhimu wa wanandoa kuelezana wosia wa mali kwa undani, ikigusia athari chanya, changamoto zinazoweza kujitokeza, na ushauri wa kisheria katika uandishi wa wosia.

Wosia ni nini?

Wosia ni tamko rasmi linaloandikwa na mtu mwenye akili timamu akiwa hai, akieleza jinsi mali zake zitakavyogawanywa au kutunzwa baada ya kifo chake.

 Wosia unaweza kuwa wa maandishi au wa mdomo (kwa mashahidi maalum), kulingana na sheria za nchi husika. Huu ni utaratibu wa kupanga maisha ya familia hata baada ya mtu kuondoka duniani.

Kuna aina kuu mbili za wosia ukiwamo wa wosia wa pamoja, ambapo wanandoa wote wawili wanashirikiana kuandika wosia mmoja, unaoeleza ugawaji wa mali yao ya pamoja baada ya wote kufariki.

Aina ya pili, ni wosia wa mtu binafsi, ambapo kila mmoja anaandika wosia wake, hata kama wana mali ya pamoja.

Kwa nini muhimu kujua wosia?

Moja, kuzuia migogoro ya kifamilia: Mara nyingi, familia hupata migogoro mikubwa baada ya kifo cha mzazi au mwenza katika ndoa, hasa kama hakukuwa na maelewano kuhusu mali. Wanandoa wanapowasiliana wazi kuhusu wosia, huondoa sintofahamu, wivu, au tamaa inayoweza kuvuruga amani ya familia. 

Hili linawasaidia watoto na warithi wengine kuelewa matakwa ya wazazi wao mapema.

Mbili, kulinda maslahi ya mwenza wa ndoa aliyebaki: Bila kuwepo kwa wosia au maelewano ya awali, kuna hatari kwamba mume au mke aliyebaki anaweza kunyimwa haki zake na ndugu wa marehemu. 

Kwa kuelekezana kuhusu wosia, wanandoa hutengeneza msingi wa kisheria unaolinda maslahi ya kila mmoja hata baada ya kifo cha mwenza wake.

Tatu, kutoa mwelekeo wa malezi ya watoto: Wosia si tu inahusu kugawa mali, bali pia unaweza kuelekeza ni nani atakayewalea watoto endapo wazazi wote hawatakuwepo. 

Wanandoa wanapaswa kuelewana mapema kuhusu watu wanaowaamini kwa jukumu hilo nyeti. Hili linahakikisha watoto hawapotei au kuteseka kwa sababu ya kutokuwepo kwa maandalizi ya awali.

Nne, kutoa nafasi ya kutimiza dhamira ya kiroho au kijamii: Watu wengi hupenda kuacha sehemu ya mali zao kwa madhumuni ya kijamii au kiroho – kama kutoa msaada kwa makanisa, misikiti, mashirika ya hisani, au ndugu wa mbali. Wanandoa wanapofahamishana kuhusu nia hizi, hujenga mshikamano wa kiimani na heshima ya pamoja kwa uamuzi wa mwenza wake.

Aghalabu hutokea migogoro baina ya warithi na wale walioachiwa wosia kama vile taasisi za kidini. Warithi hukataa Taasisi hizo kupewa sehemu ya mali ya marehemu. Wosia unaweza kuwa suluhu nzuri ya migogoro hii.

Tano,  kuimarisha uaminifu na uwazi katika ndoa. Kuwasiliana kuhusu wosia hujenga uaminifu mkubwa kati ya wanandoa.

Kila mmoja anapojua mali zilizopo, dhamira ya mwenza wake kuhusu mali hizo, na jinsi atakavyolindwa baada ya kifo, huongeza upendo, ushirikiano, na kuondoa shaka zisizo za lazima.

Ushuhuda wa Mwavita  Miraji

Mwavita Miraji mama wa watoto watatu ni shuhuda wa namna ndugu wa marehemu walivyomnyang'anya kila kitu cha mumewe, licha ya kufariki akiwa amemwachia watoto watatu wadogo.

" Yaani msiba tu wa mume wangu umetokea ndugu wamekuja kwa nguvu chumbani, wanavuruga kila kitu wanataka hati. Sikuwa na uwezo wa kupambana nao na ndugu zangu walinishauri niwaache tu," anasimulia.

Anasema mumewe aliyekuwa mfanyabiashara aliacha pesa taslimu kiwango cha mamilioni benki na gari, lakini vyote vilichukuliwa na ndugu huku yeye akiachiwa mzigo wa malezi. Asante kwa ajira yake ya ualimu ambayo anasema inamsaidia kuwatazama watoto wake, ambao wawili wameshamaliza kidato cha nne.

Changamoto kutozungumzia wosia

Licha ya umuhimu wake, kuna changamoto kadhaa zinazofanya wanandoa wengi kutofahamishana kuhusu wosia. Zifuatazo ni baadhi ya changamoto hizo:

Mosi,  hofu ya kifo: Watu wengi huona kuwa kuzungumzia wosia ni sawa na kujiandaa kufa au kujichuria, jambo ambalo huleta wasiwasi au hofu isiyo ya lazima. Hii husababisha suala hili kuepukwa hata linapokuwa la lazima. Hii ni imani potofu.

Hapana, wosia si kujitabiria kifo. Hii ni imani potofu ambayo imekuwa ikienea kwa muda mrefu kwenye jamii nyingi.

Ukweli ni kuwa kuandika wosia ni kitendo cha busara na cha maandalizi, si la kuashiria kuwa mtu anakaribia kufa. 

Ni kama kununua bima, hautaki janga litokee, lakini unajiandaa kwa jambo lolote linaloweza kutokea.

Kuandika wosia kunaweza kufanyika wakati wowote maadamu mtu ana akili timamu—si lazima awe mgonjwa au mzee.

Pili, ukosefu wa uaminifu: Katika baadhi ya ndoa, wenza hawaaminiani kiasi cha kushirikishana habari za mali au mipango ya urithi. Hali hii huzua ugumu katika kuweka wazi wosia.

Tatu, kutojua umuhimu wake: Watu wengi bado hawana uelewa wa kina kuhusu wosia,  jinsi unavyoandikwa, umuhimu wake, na uhalali wake kisheria. Ukosefu huu wa maarifa hufanya wanandoa wengi wasione haja ya kuelekezana.

Nne, mila na desturi potofu: Katika baadhi ya jamii, kuna imani potofu kuwa mali ni ya upande mmoja tu wa ndoa (hasa mume), na kwamba mwanamke hana haki ya kushiriki katika uamuzi wa kugawa mali. Hii huathiri mawasiliano ya wosia kati ya wanandoa.

Mambo ya kuzingatia

Ili mazungumzo yaeleweke na kufanikisha nia ya kila mmoja, wanandoa wanapaswa kuwa wa kweli na wazi kuhusu mali zote walizonazo – iwe ni za pamoja au za mtu binafsi.

Wajadiliane kwa heshima na uvumilivu kwa kila mmoja kukubali mtazamo wa mwenzake hata kama unatofautiana.

Muhimu kuwahusisha wataalamu wa sheria – kama mwanasheria wa familia au mtaalamu wa masuala ya mirathi.

Kuweka kumbukumbu sahihi za makubaliano,  iwe ni kwa maandishi au kwa njia rasmi ya kisheria.

Jingine ni kuhakikisha wosia unaboreshwa kila baada ya mabadiliko muhimu katika familia, kama kuongezeka kwa watoto, kununua mali mpya, au talaka.

Wosia wa kisheria

Sheria nyingi duniani, ikiwemo zile za nchi za Afrika Mashariki, hutambua haki ya mtu kuandika wosia wake binafsi. Hata hivyo, kuna taratibu rasmi zinazopaswa kufuatwa ili wosia huo uwe halali, ikiwamo kuandikwa na mtu mwenye akili timamu na uwe na sahihi ya mwandishi na mashahidi wawili waliopo wakati wa kusainiwa.

Hata hivyo, mashahidi hao hawapaswi kuwa sehemu ya warithi waliotajwa katika wosia. Wosia unaweza kuhifadhiwa nyumbani, kwa wakili, au mahakamani kwa usalama zaidi.

Wanandoa wanashauriwa kushirikiana katika taratibu hizi ili kuhakikisha haki za kila mmoja na za watoto wao zinalindwa ipasavyo.

Maisha ya ndoa yanahitaji maandalizi ya kina kwa ajili ya wakati wa sasa na baadaye. Wanandoa wanaposhirikiana kuhusu mipango ya urithi na wosia wa mali, hujenga msingi wa haki, upendo, na amani kwa familia zao hata baada ya kifo. 

Ni wakati sasa wa kuvunja ukimya, kuvuka hofu, na kujifunza kuwa wosia si laana, bali ni urithi wa hekima na upendo kwa kizazi kijacho.

 Wanandoa wana jukumu la kuelimishana, kuelekezana, na kutenda kwa pamoja katika hili ili kulinda kile walichokijenga kwa miaka mingi kwa jasho na juhudi tele.