Hizi ndizo ishara za kiongozi sahihi wa mtaa, kijiji au kitongoji 

Dar es Salaam. Uongozi si cheo. Si maneno matamu kwenye kampeni, wala tabasamu mwanana katika mikutano ya hadhara.

Uongozi ni mwito wa kuwahudumia watu, kubeba matumaini yao na kuhakikisha maisha yao yanakuwa bora leo kuliko jana.

Katika kipindi hiki cha uchaguzi wa serikali za mitaa, miji na vijiji wanahitajika viongozi sahihi, wenye dhamira ya kweli ya kuleta maendeleo na kulinda utu wa kila mmoja. 

Lakini swali linabaki, ni zipi dalili za kiongozi sahihi wa mtaa, kijiji au kitongoji? makala hii, inakuja na jawabu.

Kujitoa kwa huduma

Kiongozi wa mtaa au kijiji lazima awe mtumishi wa watu wake.

Uongozi wake unatakiwa kujikita katika kuhakikisha anatatua changamoto za kila siku za watu wake, iwe ni ukosefu wa maji, barabara mbovu, au huduma duni za afya. 

Kwa mujibu wa Ripoti ya Taasisi ya Kimataifa ya Maendeleo Vijijini mwaka 2022, maeneo yanayoongozwa na viongozi wanaojitoa kwa dhati kutoa huduma kwa jamii huonyesha ongezeko la miradi ya maendeleo kwa asilimia 60 zaidi ya maeneo mengine. 

Mfano mzuri ni Kijiji cha Kibaoni mkoani Morogoro, kilichofanikiwa kupata zahanati mpya baada ya mwenyekiti wa kijiji kushirikiana na wananchi kuchangia ujenzi wa jengo hilo, hatua iliyopunguza safari ndefu za wananchi kwenda hospitali. 

Uwazi, uwajibikaji

Kiongozi sahihi wa mtaa au kijiji anapaswa kuwa mfano wa uwazi na uwajibikaji.

Hii inamaanisha kutumia rasilimali za kijiji au mtaa kwa masilahi ya wote na kuhakikisha kila mwananchi anafahamu matumizi ya fedha zinazokusanywa. 

Ripoti ya Transparency International mwaka 2023, ilionyesha asilimia 75 ya matatizo ya matumizi mabaya ya fedha za umma hutokea katika ngazi za mitaa, kutokana na ukosefu wa uwajibikaji. 

Katika Kijiji cha Mwantumu, mkoani Shinyanga, mwenyekiti wa kijiji aliweka utaratibu wa kutoa taarifa za mapato na matumizi kila baada ya miezi mitatu, hali iliyoongeza imani ya wananchi na kuchochea ushiriki wao kwenye miradi ya maendeleo. 

Uwezo wa kusikiliza

Kiongozi bora wa mtaa, kijiji, au kitongoji ni yule anayejua kusikiliza sauti za watu wake.

Anaelewa kuwa kila mtu ana mchango muhimu katika kuboresha maisha ya jamii.

Kusikiliza kunasaidia kuimarisha mshikamano na kuhakikisha maamuzi yanayofanywa yanawiana na mahitaji ya jamii. 

Kwa mujibu wa ripoti ya Benki ya Dunia mwaka 2022, asilimia 68 ya miradi ya maendeleo katika maeneo ya vijijini hushindwa kufanikiwa kwa sababu viongozi hawakusikiliza maoni ya wananchi kabla ya utekelezaji. 

Uadilifu

Uadilifu ni msingi wa kila kiongozi bora. Hili lina maana ya kutenda haki, kuepuka rushwa na kuhakikisha kila mtu anapata fursa sawa bila upendeleo. 

Ripoti ya Taasisi ya Twaweza mwaka 2023, inaonyesha wananchi wa Tanzania wanathamini uadilifu zaidi kuliko sifa nyingine yoyote kwa viongozi wa mitaa.

Asilimia 85 ya waliohojiwa walibainisha kuwa kiongozi mwadilifu ni muhimu zaidi kwa maendeleo ya kijiji au mtaa. 

Mfano ni mwenyekiti wa mtaa wa Magomeni, Mwanza aliyefanikisha kutatua mzozo wa ardhi uliohusisha wakazi wa eneo hilo kwa kushirikiana na wazee wa mila na viongozi wa kidini.

Uamuzi wake wa haki uliimarisha mshikamano wa kijamii. 

Uwezo wa kuunganisha jamii

Kiongozi bora si wa kugawanya watu kwa misingi ya siasa, dini, au ukabila. Ni kiongozi anayejua kuunganisha jamii yake na kufanya kazi kwa ushirikiano. 

Kwa mujibu wa ripoti ya Kituo cha Uongozi Afrika mwaka 2021, viongozi wanaoimarisha mshikamano wa kijamii husababisha ongezeko la asilimia 45 ya ushiriki wa wananchi katika miradi ya maendeleo. 

Katika Kijiji cha Lupembe, Njombe mwenyekiti wa kijiji alianzisha klabu za vijana na wanawake zinazohamasisha ushirikiano katika kilimo cha chai, hali iliyoongeza kipato na kupunguza migogoro ya kijamii. 

Weledi, maarifa ya uongozi 

Kiongozi bora wa mtaa au kijiji lazima awe na weledi wa kuelewa changamoto za eneo lake na namna ya kuzitatua.

Maarifa haya yanaweza kuimarishwa kwa mafunzo ya mara kwa mara kuhusu masuala ya uongozi, sheria na maendeleo ya jamii. 

Kwa mujibu wa Ripoti ya Taasisi ya Uongozi Tanzania mwaka 2022, asilimia 72 ya viongozi wa mitaa na vijiji walioshiriki mafunzo ya uongozi waliongeza ufanisi katika kutekeleza majukumu yao ndani ya miezi sita. 

Mfano ni kiongozi wa kitongoji cha Mkamba, mkoani Pwani, ambaye baada ya kuhudhuria mafunzo ya hifadhi ya mazingira, alianzisha mradi wa kilimo cha miti ya mbao na matunda, hatua iliyosaidia kuhifadhi mazingira na kuongeza kipato cha wakazi wake. 

Kujitolea katika changamoto 

Kiongozi sahihi haogopi changamoto. Ni mtu wa vitendo, anayeweza kusimama mstari wa mbele kushirikiana na watu wake kutatua matatizo, hata katika mazingira magumu. 

Kwa mfano, katika kijiji cha Nyamongo, wilayani Tarime, mwenyekiti wa kijiji aliungana na wananchi kubomoa vizuizi vya maji vilivyokuwa vinazuia mtiririko kwenda kwenye mashamba yao.

Hatua hiyo ilionyesha kwamba kiongozi bora anapaswa kuwa mfano wa kuigwa. 

Taasisi ya Kimataifa ya Maendeleo Vijijini katika ripoti ya mwaka 2022, inaonyesha asilimia 60 ya maendeleo vijijini hutegemea viongozi wanaojitoa kwa dhati kwa jamii zao.

Lakini, asilimia 75 ya matatizo ya matumizi mabaya ya fedha yanatokea kwenye ngazi za mitaa, kutokana na ukosefu wa uwajibikaji kwa mujibu wa ripoti ya Transparency International ya mwaka 2023.

Asilimia 68 ya miradi hushindwa kwa sababu viongozi hawakushirikisha wananchi kama inavyobainishwa katika ripoti ya Benki ya Dunia ya mwaka 2022.

Kadhalika, asilimia 85 ya Watanzania wanathamini uadilifu kwa viongozi wa mitaa kwa mujibu wa Twaweza mwaka 2023. 

Kama hiyo haitoshi, viongozi wanaochochea mshikamano wa kijamii huongeza ushiriki wa wananchi kwa asilimia 45 kwa mujibu wa Kituo cha Uongozi cha Afrika mwaka 2021. 

Kiongozi sahihi wa mtaa, kijiji au kitongoji si yule anayejinasibu kwa maneno mazuri pekee, bali ni mtu wa vitendo, mwenye uadilifu, uwazi, na moyo wa kusikiliza wananchi wake.

Anajua kuunganisha jamii yake na kutumia rasilimali zilizopo kuboresha maisha ya kila mmoja.

Katika uchaguzi huu wa serikali za mitaa, jukumu la kumchagua kiongozi bora liko mikononi mwako. 

Una nafasi ya kuandika historia mpya kwa kuchagua viongozi wenye nia ya kweli ya kutumikia watu.