Je, Wadudu waliwao wanaweza kuchangia katika usalama wa lishe na chakula?

Na Stella Kimambo

Watu wengi wanaogopa wadudu na hawawezi kuishi katika mazingira yenye wadudu wengi. Kumbikumbi huzingira taa kwenye kumbi za nyumba zetu kwa hapa Tanzania wakati wa msimu wa mvua, hususan nyakati za jioni, na dawa za kuua wadudu hupuliziwa hewani ili kuwaua wale warukao.

Ili kuhakikisha kuwa hakuna wadudu, mazingira ya nyumbani yanafukizwa. Ni kweli kuwa wapo baadhi ya wadudu, kama vile mbu, ni hatari, lakini si wadudu wote wanapaswa kuogopwa. Baadhi ya wadudu ni muhimu kwa udhibiti wa kibayolojia wa wale wadudu wengine hatari, wakati wengine hutumiwa kama mapambo na wengi wao huliwa.

Matumizi ya wadudu kama chakula kitaalamu inajulikana kama Entomofajia.

Ulaji wa wadudu kama chakula umevutia tu vyombo vya habari, taasisi za utafiti, wapishi na wanachama wengine wa sekta ya chakula, wabunge na mashirika ya chakula na malisho. Hata hivyo, wadudu wanaoliwa ni maarufu na wenye thamani miongoni mwa jamii kadhaa duniani kote.

Zaidi ya aina 200 tofauti za wadudu huliwa na baadhi ya nchi za Afrika, Asia, Australia, na Amerika. Aina za wadudu wanaotumiwa sana ni kore, nzige, panzi, viwavi, nyuki, mchwa, nyigu, mende, mchwa na funza.

Wadudu wanaoliwa Tanzania

Panzi wa pembe ndefu wa Afrika Mashariki, mchwa wenye mabawa, na viwavi wa miti ya Miombo ni miongoni mwa wadudu wanaoweza kuliwa wanaopatikana nchini Tanzania. Panzi wenye pembe ndefu sasa hutumiwa na makabila mengi kote nchini na pia huuzwa katika maduka makubwa nchini kote.

Panzi wa pembe ndefu ni chakula cha asili cha thamani mkoani Kagera, na wakati mwingine hutolewa kama zawadi ya harusi ya kitamaduni au chakula kikuu na ndizi au ugali (uji mgumu), wakati mchwa wenye mabawa (kumbikumbi) hukaangwa na kuliwa kama vitafunio kwa baadhi ya sehemu za mkoa wa Dodoma na Vitemnvu mkoani Kigoma. Zaidi ya hayo, baadhi ya wadudu wanaojulikana kwa jina la mbwambo ni maarufu mkoani Ruvuma.

Ingawa wadudu wanaoliwa hawatumiki katika kaya nyingi za Kitanzania, wana lishe bora; kwa mfano, minyoo ya unga ina protini, vitamini na madini yanayolingana na samaki na nyama.

Kusaidia minyororo ya thamani ya wadudu

Linapokuja suala la kilimo, wadudu wanaoliwa wanahitaji ardhi na maji kidogo ikilinganishwa na mifumo mingine ya kilimo. Kwa ujumla, wadudu wanaoliwa wanapatikana kwa familia nyingi za kipato cha chini kwa matumizi, uvunaji na kilimo.

Kwa sababu hiyo, wauzaji huingia kwenye gharama ndogo za kilimo na wanaweza kuuza bidhaa zao kwa bei ya chini kuliko samaki na nyama, jambo ambalo huwanufaisha walaji.

Tungependa kuwahimiza watafiti kufanya tafiti kuhusu wadudu wanaoliwa na thamani yao ya lishe, kwa kuzingatia maandalizi, ufungaji na utangazaji. Pia tunataka kuwahimiza wataalamu wa lishe na wadau wa mfumo wa chakula kuchukua jukumu kubwa katika kukuza wadudu wanaoliwa katika uzalishaji na matumizi ya chakula.

Mwandishi ni Mbobezi wa Lishe na Usalama wa Chakula wa FAO Tanzania.